Orawa (słow. Orava, węg. Árva, niem. Arwa) – kraina historyczna w Europie Środkowej w dorzeczu rzeki Orawy. Przeważająca część Orawy znajduje się obecnie w granicach Słowacji, natomiast jej północno-wschodnia część należy do Polski. Otacza Tatry od zachodu i północnego zachodu, graniczy z Podhalem i Liptowem. Głównymi miejscowościami części polskiej są Jabłonka i Lipnica Wielka, zaś na Słowacji: Dolny Kubin, Trzciana, Namiestów, Twardoszyn, a także ośrodki wypoczynkowe: Zuberzec i Orawice.
Polska część Orawy (Kotliny Orawskiej) od północy i zachodu ograniczona jest pasmem Beskidu Żywieckiego i obejmuje zachodni skrawek Kotliny Orawsko-Nowotarskiej. Wschodnia granica Orawy przebiega generalnie wzdłuż europejskiego działu wodnego, rozdzielającego zlewiska Morza Bałtyckiego i Morza Czarnego, jednak niewielki skrawek północno-wschodni tej krainy leży w dorzeczu Czarnego Dunajca i jest przezeń odwadniany do Wisły, a z nią do Bałtyku. Kotlina Orawska tworzy największy w Polsce region należący do zlewiska Morza Czarnego (poprzez Czarną Orawę, Wag i Dunaj).
1 Narodowości na Orawie
Część polska zamieszkana jest przez Polaków i niewielką mniejszość słowacką, natomiast część słowacka przez Słowaków, a także niewielką mniejszość czeską i polską (ta ostatnia zamieszkuje powiat namiestowski i twardoszyński).
Teren Polskiej Orawy był jednorodny etnicznie - został zasiedlony przez polskich osadników z Małopolski nizinnej i Żywiecczyzny; w osadnictwie brała też w niewielkim zakresie udział ludność wołoska.
Do końca XIX wieku mieszkańcy Orawy nie mieli świadomości etnicznej ani narodowej. Do 1918 Orawa należała do Królestwa Węgier. Według spisu z 1910 mieszkało tam 72 125 osób:
- 59 096 Słowaków
- 16 131 Polaków
- 2 000 Węgrów
- 1 518 Niemców.
2 Konflikt o Orawę i podział terytorium
Po I wojnie światowej wybuchł spór pomiędzy Polską a Czechosłowacją o przynależność regionu. Generalny podział narodowościowy był taki, że w Górnej Orawie zamieszkiwała ludność polska, a w Dolnej – słowacka. Planowany plebiscyt nie odbył się, gdyż Polska podczas wojny z bolszewikami zgodziła się na podział bez pytania zainteresowanej ludności o zdanie – Rzeczypospolitej przypadło 12 wsi w Górnej Orawie. W 1924 dokonano wymiany terytoriów – Polska otrzymała resztę wsi Lipnica Wielka (część wsi należała już do Polski), a w zamian oddała wsie Głodówka i Sucha Góra.
W 1938 rząd Polski, wykorzystując osłabienie Czechosłowacji po układzie monachijskim, zwrócił się do Pragi z ultimatum o oddanie czterech niewielkich fragmentów terytorium Orawy - m.in. wsi przekazanych Czechosłowacji przez Polskę w 1924 (Sucha Góra, Głodówka), fragmentu gminy Trzciana sąsiadującego z wsią Lipnica Wielka (las Krywań oraz pastwisko i las Osadzka), części terytorium miejscowości Bobrov (fragment zachodniego stoku góry Krywań) i Orawskiej Półgóry (Dolina Jałowca od przełęczy Głuchaczki do przełęczy Jałowieckiej z uroczyskiem Jałowiec i południowym stokiem Mędralowej; nową granicę wyznaczał potok Półgórzanka (zmiana ta podyktowana była przebiegiem polskiego szlaku turystycznego, który przed korektą, podobnie jak dziś, prowadził w kierunku Babiej Góry przez terytorium czechosłowackie). Tereny te pozostały w granicach Rzeczypospolitej niecały rok – po wybuchu II wojny światowej odzyskała je Słowacja (21 listopada 1939 na mocy porozumienia z Hitlerem zajęła ona cały obszar historycznej Orawy), a później Czechosłowacja.
Granicę między Polską a Czechosłowacją określiła umowa zawarta w 1958.
3 Dawne przejścia graniczne
Do czasu wejścia Polski i Słowacji do Układu z Schengen (21 grudnia 2007) istniało na Orawie pięć przejść granicznych (w kolejności od zachodu na wschód): Ujsoły-Novoť, Korbielów-Oravská Polhora, Winiarczykówka-Bobrov, Chyżne-Trstena, Chochołów-Sucha Hora.
4 Polskie miejscowości należące do Orawy
- Jabłonka
- Chyżne
- Orawka
- Piekielnik
- Podwilk
- Podszkle
- Lipnica Mała
- Lipnica Wielka
- Kiczory
- Podsarnie
- Harkabuz
- Bukowina-Osiedle
- Zubrzyca Dolna
- Zubrzyca Górna